Nietolerancja fruktozy może być przyczyną kolek u niemowląt, bólów brzucha u dzieci starszych, a także objawów zespołu jelita drażliwego u osób dorosłych. Przez lata uważana za zdrowszy zamiennik glukozy  teraz wiadomo, że przyczyna wielu chorób.

Upośledzenie wchłaniania fruktozy jest trudne do stwierdzenia co wynika z nieswoistych objawów występujących w wielu zaburzeniach jelitowych

Zaburzenia wchłaniana fruktozy  to niewłaściwa reakcja organizmu, która pojawia się po spożyciu produktów zawierających fruktozę – cukier owocowy i jest zaliczane do nietolerancji pokarmowych. 

• Prawdopodobnie występuje znacznie częściej, niż dotychczas sądzono u dorosłych jak i u dzieci . Szacuje się nawet że  nietolerancja fruktozy  dotyka dwoje na troje dzieci i co trzeciego dorosłego. 

Wyróżnia się dwa typy nietolerancji 

• dziedziczną (wrodzoną) nietolerancję fruktozy – HFI (fruktozemia , wynikająca z uszkodzenia enzymatycznego )
• oraz tzw. trzewną nietolerancję fruktozy (NF), czyli nabyty zespół złego wchłaniania fruktozy. Jest on wynikiem niedoboru lub braku białka, które jest odpowiedzialne za transport cukru owocowego przez błonę komórkową.

Przy diagnozowaniu nawracających „dolegliwości brzusznych” najczęściej skupiamy się na nietolerancji laktozy czy glutenu lub alergiach pokarmowych,pomijając i bagatelizując nietolerancję fruktozy.  

Jakie są objawy nietolerancji fruktozy?

• nawracające bóle brzucha
• wzdęcia, 
• odbijania, 
• zgaga , refluks 
• gazy,
• biegunki, 
• bóle górnej części brzucha 
• nudności. 
• hipoglikemia czyli niedocukrzenie (objawia się jako : apatia, senność, a nawet drgawki i omdlenia)
• podwyższone próby wątrobowe 
• niedobór wagi i wzrostu ( fruktozemia) 
• objawy infekcji układu moczowego (przy fruktozemii w moczu pojawia się fruktoza, która zwiększa ryzyko zakażeń układu moczowego ). i często mocz przy NF

Warto podkreślić  :  brak tolerancji fruktozy  bardzo często współistnieje z nietolerancją innych składników pokarmowych jak również innymi problemami zdrowotnymi : 

• nietolerancja laktozy ,
•   nietolerancja histaminy,
• niedobór cynku i kwasu foliowego 
• celiakia
• zespół jelita drażliwego
• nie alkoholowe stłuszczenie wątroby 

Ważne!

Należy pamiętać , że w przypadku zespołu złego wchłaniania fruktozy każdy ma indywidualny próg tolerancji cukru owocowego. U jednej osoby objawy nietolerancji mogą występować już po niewielkiej dawce tego cukru, a u drugiej dopiero po spożyciu sporych jego ilości.

Jaki jest mechanizm trawienny ?

Nietolerancja fruktozy wynikająca z upośledzenia jej wchłaniania w jelicie cienkim.

U zdrowych osób po jedzeniu fruktoza jest dość szybko przyswajana przez komórki wyścielające jelito. Potem trafia do krwi, skąd następnie wędruje do wątroby. Tutaj, w zależności od potrzeb, jest przekształcana w energię, glukozę lub kwasy tłuszczowe . Pamiętajmy,że fruktoza nie może być zmagazynowana w postaci glikogenu, jest zamieniania w tłuszcz, wiec namiar cukru owocowego sprzyja wzrostowi poziomu triglicerydów we krwi. Stąd też może przyczyniać się do pojawienia się miażdżycy,  powstawaniem zaćmy cukrzycowej u diabetyków.

Jeżeli jednak występuje problem enzymatyczny a fruktoza nie trafia do krwi, tylko do jelita grubego to fruktoza i fruktany wchłaniają wodę gromadząc się w jelicie, co prowadzi do biegunek.  Bakterie wchodzące w skład flory bakteryjnej jelita grubego, żywią się cukrem i rozkładają fruktozę w procesie fermentacji wytwarzają przy tym : 

• krótko-łańcuchowe kwasy tłuszczowe - przyspieszają perystaltykę (ruchy jelit), co wywołuje: bóle brzucha, przelewanie, nudności i uczucie pełności.

• gazy, głównie wodór, 
• dwutlenek węgla,
• a u niektórych osób także metan 

Nagromadzenie gazów w świetle jelita nie tylko pogłębia uczucie dyskomfortu jelitowego, ale także może wywołać i nasilać dolegliwości związane z refluksem żołądkowo-przełykowym. 

UWAGA : Następstwa upośledzonego wchłaniania fruktozy mogą być przyczyną błędnej interpretacji wyników niektórych badań, zwłaszcza testu prowokacji u dzieci podejrzanych o alergię pokarmową, a także diagnozowanych w kierunku refluksu żołądkowo-przełykowego. Może to z kolei prowadzić do wdrożenia niepotrzebnej, długotrwałej diety eliminacyjnej lub leczenia farmakologicznego. 

Żródła fruktozy : 

W pokarmach fruktoza występuje w trzech postaciach:

• jako wolny cukier prosty, np miód 
• w formie dwucukru : sacharoza w połączeniu z glukozą, np cukier buraczany, trzcinowy
• a także w postaci polimerów, określanych łączną nazwą fruktany( fruktooligosacharydy oraz inuliny — substancje o wyższym stopniu polimeryzacji ) np cykoria , cebula, czosnek, por 

Naturalnym źródłem fruktozy są :

Owoce,  miód  i soki owocowe . 

Występuje również w  postaci syropu kukurydzianego oraz syropu  glukozowo-fruktozowego, które dodawane są do wielu produktów żywnościowych, na przykład do bezalkoholowych napojów słodzonych , płatków śniadaniowych, słodyczy, dżemów i różnych innych pakowanych produktów. 

Fruktozy używa się również jako słodzika w pokarmach dla ludzi z cukrzycą. 

Jakie testy warto wykonać aby potwierdzić nabytą nietolerancję na fruktozę ? 

1. Wodorowy test oddechowy jest złotym standardem w potwierdzeniu nietolerancji fruktozy.

(  Jest prosty w wykonaniu, powtarzalny,łatwy w interpretacji,relatywnie tani, lecz czasochłonny. Badanie to pozwala stwierdzić, czy trawienie i wchłanianie węglowodanów w organizmie przebiega prawidłowo

2. badanie genetyczne 

Jaka dieta ? 

W leczeniu stosowana jest dieta eliminacyjna (nisko fruktozowa). 

W przypadku upośledzenia wchłaniania fruktozy zaleca się ograniczenie ale nie pełną eliminację spożywania tych produktów, które zawierają fruktozę .  Należy też kontrolować spożycie źródeł fruktanów, których ilość w jednorazowym posiłku nie powinna przekraczać 0,5 g  

Pełna eliminacja owoców jeżeli nie jest wskazana , ponieważ dostarczają one licznych witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego i polifenoli. Najistotniejsze jest aby wyeliminować wszystkie produkty przetworzone, które zawierają syrop glukozowo-fruktozowy  oraz soki . Szczególnie osoby z otyłością, insulinoopornością, cukrzycą lub stłuszczeniem wątroby powinny całkowicie zrezygnować z soków owocowych i prostych form fruktozy . Trzeba także podkreślić, że w przypadku osób z cukrzycą nie zaleca się stosowania fruktozy jako zamiennika cukru.

Z kolei osoby z wrodzoną nietolerancją fruktozy, czyli fruktozemią, muszą bezwzględnie stosować dietę bez fruktozy przez całe życie, ponieważ nie tolerują nawet niewielkich ilości pożywienia zawierającego cukier owocowy. Nieprzestrzeganie zasad diety może nawet doprowadzić do niewydolności wątroby i nerek, a co za tym idzie - zagrażać ich życiu.

Pokarmy, na spożycie których należy zwrócić uwagę:

• soki i świeże owoce drobnopestkowe (jabłka, gruszki), melony, papaje, arbuzy, — owoce suszone (jabłka, śliwki, morele figi, daktyle, rodzynki miód, 
• napoje słodzone fruktozą (tzw. soft drinki).
• fruktany :   pory, czosnek, cykoria, cebula, szparagi, a także pszenica i jęczmień. 
• świeże owoce grubpestkowe (morele, śliwki, brzoskwinie, nektarynki), 
• owoce jagodowe (czarne jagody, żurawiny, maliny, truskawki), 
• warzywa: groszek zielony, marchew i pietruszka, ziemniaki, ogórki, rzodkiewki;
• owoce cytrusowe (grejpfruty, pomarańcze, cytryny, kumkwaty, mandarynki), 
• inne owoce: dojrzałe banany, kiwi, ananasy. 

Należy ograniczyć spożycie pomidorów, porów, kapusty białej i czerwonej, brukselki, dyni, cebuli, fasoli szparagowej, grochu i fasoli. Warzywa te są określane jako dozwolone w niedużych ilościach.

(Pełna list : https://ndb.nal.usda.gov/ndb/nutrients/report/nutrientsfrm?max=25&offset=0&totCount=0&nutrient1=212&nutrient2=&subset=0&sort=c&measureby=g) 

 Niewskazane są także:

• sorbitol
• ksylitol
• laktuloza
• rafinoza (w roślinach strączkowych)
• erytrytol
• mannitol
• izomalt

Cukier owocowy może też ukrywać się w produktach z dodatkami oznaczonymi na etykietce symbolem „E”: E420: sorbitol, E473 i E474: estry węglowodanów, E491-E495: estry sorbitanu mogące uwalniać sorbitol.

Ważne : 

Niektóre owoce, na przykład: wiśnie, jabłka i gruszki zawierają zarówno nadmiar fruktozy, jak i sorbitolu. Mieszanka fruktozy i sorbitolu jest wchłaniana słabiej i powoduje więcej objawów niż każdy z tych cukrów osobno, zarówno u osób zdrowych, jak i pacjentów z IBS 

Zawartość fruktozy i sorbitolu w wybranych produktach żywnościowych [17] 

Forum Medycyny Rodzinnej 2011, tom 5, nr 3, 239–246 

* Zawartość fruktozy przedstawiona w g/100 g części jadalnej produktu
** Różnice w zawartości zależą od warunków sezonowych i obszaru uprawy 

Ciekawe : Stymulująco na wchłanianie wolnej fruktozy w jelicie wpływa obecność glukozy i galaktozy. Najskuteczniej wchłania się i powoduje najmniejsze dolegliwości, gdy jest spożywana w produktach z zawartością równoważnej ilości glukozy najlepiej w proporcji 1:1 Należy więc wybierać produkty o korzystnych proporcjach i dokładnie czytać etykiety gotowych dań i przetworów, ponieważ fruktoza jest do nich często dodawana. Trzeba uważać także na gumy do żucia, produkty dla diabetyków i leki

Lista produktów z niską i wysoką zawartością fruktozy 

*HFCS;(High-fructosecornsyrup) syrop glukozowo-fruktozowy(syrop kukurydziany o dużejzawartościfruktozy) 

Warto zwrócić uwagę!

Proporcje zawartości glukozy i fruktozy w owocach mogą zmieniać się wraz z ich stopniem dojrzałości jak również  Gotowanie wybranych produktów (np. warzyw) może spowodować częściową eliminację fruktozy.

Nietolerancje pokarmowe powodują objawy zbliżone do tych, jakie występują w IBS. Przy współwystępowaniu obydwu jednostek chorobowych mogą nasilać się objawy IBS. 

Źródła:

1. Cieślik E., Gębusia A., 2011, Żywność funkcjonalna z dodatkiem fruktanów, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość., 2 (75), 27-37
2. Marek K., Kamińska B., Plata-Nazar K., Grabska-Nadolska M., 2010, Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, Via Medica, 4, 2, 117-121 http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/24-26-Nietolerancja-fruktozy.pdf 
3. Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci Krzysztof Marek1, Barbara Kamińska1, Katarzyna Plata-Nazar1, Małgorzata Grabska-Nadolska2 
4.  https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/17990/14191
5.  ”Alergia i nietolerancja pokarmowa. Mleko i inne pokarmy”, M. Kaczmarski, E. Korotkiewicz-Kaczmarska, HELP-MED, Kraków 2013.